خاونکار در دو جبهه؛ آیین رازآلود یارسان میان نمایش عمومی و حفظ اسرار مگو

اهل حق، یارسان

همزمان با فرا رسیدن عید «خاونکار»، بزرگ‌ترین مناسبت آیینی پیروان اهل‌حق، موجی از واکنش‌های متضاد در فضای مجازی شکل گرفته است. در حالی که برخی کاربران با انتشار تصاویر و پیام‌های تبریک، این عید را به‌صورت گسترده رسانه‌ای کردند، بخش قابل‌توجهی از پیروان سنت‌گرا، با تأکید بر حرمت «اسرار مگو» و لزوم اخلاص در نذر و نیاز، نسبت به رسانه‌ای شدن آیین‌های خاونکار هشدار داده و آن را «نمایش بیرونی یک سلوک درونی» توصیف کردند.

با پایان سه روز روزه‌داری ویژه پیروان آیین اهل‌حق و آغاز مراسم عید «خاونکار» (مرنو)، فضای مجازی شاهد موجی از پیام‌های تبریک و انتشار تصاویر آیینی از جمخانه‌های شهرهایی مانند ساوه و کرمانشاه بود. این عید، که یادآور روزه‌داری سلطان اسحاق و یارانش در غار مرنو است، مهم‌ترین مناسبت مذهبی جامعه یارسان به شمار می‌رود و امسال نیز در داخل و خارج از کشور بازتاب گسترده‌ای یافت.
در کنار انتشار گسترده تصاویر و ویدیوهای مراسم «جم»، شماری از نهادهای یارسانی خارج از کشور از جمله «فدراسیون یارسان» در سوئد نیز با صدور اطلاعیه‌هایی، این عید را تبریک گفتند. رسانه‌های کردی‌زبان نیز با پخش گزارش‌هایی، از برگزاری آیین در مناطق کردنشین ایران خبر دادند.
اما همزمان با این فضای تبلیغی و عمومی، موجی از مخالفت‌ها از سوی پیروان سنت‌گرای اهل‌حق در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. منتقدان این روند معتقدند که رسانه‌ای کردن آیین‌های خاونکار با روح و فلسفه درونی این مناسک سازگار نیست. در بیانیه‌ها و پست‌های منتشرشده از سوی برخی از صفحات یارسانی، سه محور اصلی به‌عنوان دلایل مخالفت مطرح شده است:
نخست، ریا و خدشه‌دار شدن نیت معنوی. در این دیدگاه تأکید می‌شود که روزه و نیاز خاونکار باید تنها برای رضایت «سلطان اسحاق» و در پیوند با حقیقت انجام شود، نه برای نمایش در برابر دیگران. به گفته آنان، «آیین وقتی به تماشا بدل شود، از معنا تهی می‌شود.»
دوم، نقض اصل «اسرار مگو» و حرمت «جم». منتقدان می‌گویند آیین‌های اهل‌حق بخشی از سلوک باطنی است و جمخانه‌ها محل خلوت و تجربه عرفانی به شمار می‌روند، نه صحنه‌های رسانه‌ای. آنان معتقدند حضور دوربین در این فضاها به «شکستن حریم مقدس» می‌انجامد.
سوم، نگرانی از بروز حساسیت‌های اجتماعی و مذهبی. برخی هشدار داده‌اند که هم‌زمانی عید خاونکار با ایام سوگواری مذهبی دیگر، یا نمایش آیین‌ها در قالب‌هایی که ممکن است از سوی مخاطبان ناآشنا به‌درستی درک نشود، می‌تواند زمینه سوءتفاهم یا حتی واکنش منفی را فراهم کند.
در پیام‌های منتشرشده از سوی این جریان، از پیروان اهل‌حق خواسته شده است از انتشار هرگونه عکس یا ویدیو از مراسم «جم» خودداری کنند تا حرمت آیین‌ها محفوظ بماند و اصالت سنت‌های کهن آسیب نبیند.
در مقابل، گروهی از فعالان یارسانی – به‌ویژه در دیاسپورا – پوشش رسانه‌ای این مراسم را «احیای هویت آیینی در عصر دیجیتال» می‌دانند و معتقدند انتشار محتوا درباره آیین‌های یارسانی به شناخت بهتر جامعه از این مکتب کمک می‌کند.
در مجموع، عید خاونکار امسال برای یارسانیان تنها یک مناسبت مذهبی نبود، بلکه به صحنه‌ای برای بروز شکاف میان دو نگرش تبدیل شد: یکی مدافع صیانت از راز و حرمت آیین، و دیگری خواهان بازنمایی عمومی و دیجیتالی آن در جهان امروز.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *