در فضای پرهیاهوی مجازی، شاهد ظهور کانال‌ها و جریان‌هایی هستیم که با شعارهای فریبنده و نوگرایانه، خود را مبلغ معنویت می‌دانند، اما در عمل، به ترویج مفاهیمی در تقابل مستقیم با آموزه‌های ناب اسلامی و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام مشغول‌اند. این جریان که می‌توان آن را «معنویتِ بدون دین» نامید، چند انحراف واضح و خطرناک را دنبال می‌کند:
در اولین و واضح‌ترین نشانه، این جریانات، دعاها و اذکار معتبر و مأثوره — که از ائمه اطهار (ع) به ما رسیده و پشتوانه‌ای عظیم از معنا و برکت دارند — را به حاشیه می‌رانند. به جای توصیه به دعای کمیل، عرفه، توسل یا زیارت عاشورا و صلوات ،بر «ذکرهای شخصی» و برساخته‌ای تأکید می‌شود که هیچ سند و پایگاهی در متون دینی ندارند. این کار، هیچ تفاوتی با «بدعت» ندارد؛ چرا که راه ارتباط با خدا را از مسیر اصلی خود منحرف می‌سازد.
انحراف دوم، تحریف در خود گفتمان معنوی است. این جریان، واژه‌های مقدس و پرمعنایی مانند «دعا» و «ذکر» را حذف و آن را با کلمهٔ سرد و مکانیکی «تکنیک» جایگزین می‌کند! این جایگزینی، تصادفی نیست. معمولا «تکنیک‌ها» برای دستیابی به یک موفقیت مادی یا آرامش روانی موقت به کار می‌رود، اما «دعا»، یک رابطهٔ وجودی و عمیق با خالق هستی است. تکنیک‌های بدون پشتوانه دینی، نه تنها ما را به ساحل نجات معنوی نمی‌رسانند، بلکه همچون سرابی، مسیر حقیقی قرآن و عترت را از چشمان ما پنهان می‌کنند.
ویژگی دیگر این جریان، ترویج نگاهی شخصی‌سازی‌شده و خرافی به معنویت است. با «عددسازی»ها و «ذکرتراشی»های عجیب و غریب — مثلاً گفتن فلان ذکر به تعداد خاصی در ساعت خاصی — در حالی که فرد، هیچ تخصصی در علوم دینی یا عرفان اسلامی ندارد، مردم را به ورطه‌ای می‌کشانند که نتیجه‌ای جز انحراف و تحیر ندارد. این عمل، معنویت را از سیر عقلانیت و حجیت دینی، به مجموعه‌ای از اعمال خرافی و بی‌حاصل تبدیل می‌کند.
این جریان‌ها نظیر قانون جذب با استفاده از دام‌های زبانی جذاب و عامه‌پسند — مانند «سوپرایز»، «تکنیک»، «معجزه فوری» — قصد فریب افکار عمومی را دارند. آنان بسته‌های رنگارنگِ معنویِ بدون هویت را به مردمی تشنهٔ حقیقت عرضه می‌کنند. هوشیاری و آگاهی‌بخشی، تنها سلاح مقابله با این تهاجم نرم است. باید به جامعه یادآوری کرد که راه نجات، نه در پیمودن راه‌های میان‌بر و بی‌پشتوانه، که در تمسک به ثقلین؛ قرآن کریم و عترت پیامبر (ص) است.
هر «تکنیکی» که ما را از این دو گوهر بی‌نظیر دور کند، محکوم به شکست و گمراهی است.
مهدی نعمتی؛ پژوهشگر معنویت‌های نوپدید
