در پی شکست تلاشهای اخیر برخی چهرههای اپوزیسیون برای ایجاد آشوب و بحران در ایران، اکنون نشانههایی از تحرک جدید محمدعلی طاهری، بنیانگذار عرفان حلقه، دیده میشود. انتشار «مانیفست رنسانس ایران آزاد» در وبسایت رسمی طاهری، از سوی تحلیلگران بهعنوان گامی تازه در مسیر بازسازی چهره و احیای جایگاه او در میان مخالفان نظام تعبیر شده است. در حالی که مهدی ولیپور و سید محمد حسینی در هفتههای گذشته با اقدامات نمایشی و تحریکآمیز ناکام ماندند، به نظر میرسد طاهری قصد دارد از خلأ ایجادشده در میان گروههای معارض بهرهبرداری کند و خود را به عنوان رهبر فکری جدید اپوزیسیون معرفی نماید.
مهدی ولیپور، از مسترهای سابق عرفان حلقه و مدعی رهبری «نهضت سپید»، پس از بازداشت یکی از همراهانش، کوشید با تجمع غیرقانونی مقابل زندان تهران بزرگ در روز عاشورا و انتشار ادعاهای عجیب درباره توانایی کنترل پدیدههای طبیعی، خود را بهعنوان یک چهره قدرتمند ضدنظام مطرح کند. با این حال، تجمع مورد ادعای او که به گفته منابع رسمی بیش از چند ده نفر را دربرنمیگرفت، به سرعت با واکنش نیروهای امنیتی خنثی شد. ولیپور در ادامه با انتشار ویدئوهای تبلیغاتی و مکاتبه با مقامات آمریکایی، تلاش کرد حمایت اپوزیسیون خارجنشین را جلب کند، اما رفتارهای متناقض و غیرواقعگرایانهاش موجب شد به حاشیه رانده شود. کارشناسان معتقدند این اقدامات بیشتر جنبه روانی و تبلیغاتی داشته و نهتنها تأثیر میدانی نداشته، بلکه به تضعیف موقعیت اپوزیسیون انجامیده است.
در سوی دیگر، سید محمد حسینی، سرکرده گروه آنارشیست «ریاستارت»، با فراخوان خشونتطلبانه خود تحت عنوان «جنبش تا هفتم آبان»، از هوادارانش خواسته بود اقدامات تحریکآمیز علیه نهادهای مردمی و مذهبی انجام دهند. این فراخوان که با شعار «Make Iran Great Again» و ادبیات مشابه جنبشهای راستگرای آمریکایی همراه بود، عملاً تلاشی برای احیای توجه رسانهای به این گروه محسوب میشد. با این حال، نه در داخل کشور و نه در سطح رسانههای بینالمللی، فراخوان حسینی بازتاب قابلتوجهی نیافت و او نیز مانند ولیپور نتوانست پایگاه ازدسترفتهاش را بازیابد. منابع امنیتی تأکید دارند که گروه ریاستارت در سالهای اخیر فاقد هرگونه سازماندهی میدانی بوده و عمدتاً به تولید محتوای تحریکآمیز در فضای مجازی محدود شده است.
در چنین شرایطی، تحلیلگران احتمال میدهند محمدعلی طاهری در پی پر کردن خلأ ناشی از شکست این دو چهره در میان جریانهای معارض باشد. انتشار مانیفست «رنسانس ایران آزاد» که در آن از مفاهیمی چون آزادی، رهایی از استبداد و بازسازی ایران سخن گفته شده، از نظر بسیاری از ناظران فراتر از یک بیانیه عرفانی است و نشانهای از تمایل طاهری به ورود تدریجی به عرصه سیاسی محسوب میشود. زبان دوپهلو و فلسفی این مانیفست، ضمن حفظ پوشش معنوی، ظرفیت جذب مخاطبان ناراضی از سایر گروههای اپوزیسیون را دارد. طاهری در سالهای گذشته شبکهای از پیروان وفادار در ایران ایجاد کرده است که هرچند خود را غیرسیاسی معرفی میکنند، اما در صورت تشدید تنشهای اجتماعی، میتوانند بهعنوان بستر بالقوهای برای کنشهای اعتراضی یا تبلیغاتی عمل کنند.
بررسیها نشان میدهد که طاهری از تجربه شکست ولیپور و حسینی درس گرفته و میکوشد مسیر متفاوتی را دنبال کند؛ مسیری نرم، تدریجی و با ظاهر فکری و فرهنگی. او برخلاف آنان از خشونت یا فراخوان خیابانی سخن نمیگوید، بلکه تلاش دارد با طرح مفاهیمی نظیر «بیداری نوع بشر» و «رنسانس معنوی ایران» فضای فکری اپوزیسیون را از درون متحول کند. با این حال، همین تغییر لحن ممکن است به شکلی غیرمستقیم زمینهساز شکلگیری جریانهای اعتراضی با رنگ و بوی عرفانی شود. کارشناسان امنیتی هشدار میدهند که این نوع گفتمان، اگرچه در ظاهر مسالمتآمیز است، اما بهواسطه گستردگی بدنه مخاطبان عرفان حلقه میتواند به تدریج به بستر شکلگیری حرکتهای هماهنگ ضدحاکمیتی بدل شود.
در مجموع، پس از افول چهرههایی مانند مهدی ولیپور و سید محمد حسینی، مانیفست جدید محمدعلی طاهری را میتوان نشانهای از تلاش برای بازگشت به صحنه سیاسی و کسب جایگاه تازه در میان جریانهای اپوزیسیون دانست. تحلیلها حاکی از آن است که طاهری ممکن است در مرحله بعدی، با تکیه بر توهم وجود شبکه گستردهای از پیروان خود در ایران و استفاده از گفتمان بهظاهر معنوی، زمینهسازی برای نوعی آشوب نرم و تدریجی را دنبال کند؛ آشوبی که برخلاف اقدامات آشکار و شکستخورده ولیپور و حسینی، میتواند در پوشش فعالیتهای فرهنگی یا معنوی شکل گیرد و به مرور به کنشهای اعتراضی منتهی شود. از این رو، رصد دقیق فعالیتهای رسانهای، نشستهای آنلاین و بازتاب مانیفست در میان هواداران طاهری از اهمیت بالایی برخوردار است، چراکه میتواند شاخصی اولیه از تمایل او برای ورود به فاز عملی و سازماندهی ناآرامیهای هدفمند در داخل کشور باشد.