استاد محمدجواد نصیری، پژوهشگر سلامت معنوی و فعال میدانی در حوزه نقد معنویت‌های نوظهور، اخیرا در نشستی علمی در مدرسه علمیه فیضیه، ضمن تشریح مدل «مشاوره بهبود»، بر تغییر نگاه به آسیب‌دیدگان این جریانات تأکید کرد و گفت: «نگاه ما به این افراد عمدتاً باید نگاهی به یک آسیب دیده در جنگ شناختی باشد، نه فردی گناهکار و مستحق مذمت.»
این نشست با موضوع «مشاوره بهبود آسیب‌دیدگان معنویت‌های نوظهور» در حاشیه نمایشگاه نقد و بررسی این جریانات توسط معاونت فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی قم و معاونت تبلیغ حوزه علمیه قم توسط گروه تبلیغی «سراب معنویت» در ساختمان دارالشفاء مدرسه فیضیه برگزار شد.
حوزویان؛ اولین و در دسترس‌ترین پناهگاه برای آسیب‌دیدگان
استاد نصیری در ابتدای سخنان خود، طلاب و روحانیون را اولین و بهترین صنفی دانست که باید در زمینه مشاوره به آسیب‌دیدگان فعال شوند. وی اظهار داشت: «علما و مبلغین به دلیل مرجعیت و اعتماد عمومی، همواره محل رجوع مردم بوده‌اند. بسیاری از افراد آسیب‌دیده، ابتدا به یک روحانی در دسترس مراجعه می‌کنند و این یک وظیفه حیاتی برای حوزویان است که مهارت‌های لازم برای این مواجهه را بیاموزند تا بتوانند به درستی کمک کرده یا فرد را به متخصص مربوطه ارجاع دهند.» 
وی با اشاره به گزارش‌های متعدد از عدم توانایی برخی مشاوران و مبلغین در کمک به این افراد، بر ماهیت میان‌رشته‌ای «مشاوره بهبود» تأکید کرد که نیازمند تسلط همزمان بر مباحث الهیاتی، جامعه‌شناسی دینی و مهارت‌های مشاوره و روان‌درمانی است.
اصول و فنون مشاوره بهبود: از کشف نیاز تا «روش خودکشف‌گری»
این پژوهشگر، گام اول در مشاوره را درک و تحلیل نیازهایی دانست که فرد را به سمت این جریانات سوق داده است. وی این نیازها را به سه دسته «معنوی» (جستجوی معنا و آرامش)، «روانی» (تنهایی، افسردگی و شکست عاطفی) و «اجتماعی» (نیاز به تعلق گروهی) تقسیم کرد و گفت: «بسیاری از افراد نه به خاطر «دلیل» (برهان معرفت‌شناختی)، بلکه به خاطر «علت» (نیاز روانشناختی) جذب این گروه‌ها می‌شوند.»
استاد نصیری بهترین روش مشاوره را «روش خودکشف‌گری» معرفی کرد و افزود: «در این روش، مشاور نقش راهنما را دارد و به فرد کمک می‌کند تا خودش مشکل و راهکار را کشف کند. این کار باعث می‌شود فرد به نتیجه‌ای که رسیده عمل کند، چون آن را حاصل فهم شخصی خود می‌داند.»
اهمیت ارجاع به متخصص: مرز میان مشاوره معنوی و روان‌پزشکی
وی یکی از مهم‌ترین نکات در این فرآیند را تشخیص اختلالات شخصیت و لزوم ارجاع فرد به روان‌پزشک دانست و هشدار داد: «بسیاری از افرادی که جذب فرقه‌ها می‌شوند، ممکن است دارای اختلالات شخصیت مانند دوقطبی یا نمایشی باشند. ورود غیرتخصصی به این حوزه می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد، همان‌طور که شاهد مواردی از فروپاشی خانواده به دلیل آموزه‌های انگیزشی یا بستری شدن افراد در تیمارستان به دلیل آسیب‌های روانی ناشی از عرفان حلقه بوده‌ایم.»
استاد نصیری در پایان، جایگاه «مشاوره بهبود» را در انتهای زنجیره مواجهه و پس از روشنگری و پیشگیری دانست، اما آن را حلقه‌ای ضروری خواند که اگر نباشد، زنجیره ناقص می‌ماند. وی همچنین با اشاره به اعلام «سلامت معنوی» به عنوان بُعد چهارم سلامت توسط سازمان بهداشت جهانی، این عرصه را وظیفه‌ای مهم برای حوزویان و روحانیون و افراد با تحصیلات الهیات برشمرد.
