دکتر حمیدرضا مظاهری سیف، پژوهشگر و از اساتید پیشکسوت نقد عرفان‌های کاذب و معنویت های نوظهور، در نشستی علمی در مدرسه علمیه فیضیه قم، خلأ موجود در تبیین ابعاد باطنی و شهودی دین اصیل را عامل اصلی رشد و جذابیت معنویت‌های نوظهور دانست. او با بیان اینکه «معنویت‌های کاذب، نان دروغ‌هایی را می‌خورند که ما راستش را به مردم نگفته‌ایم»، تأکید کرد که پاسخ به سرگشتگی و عطش معنوی انسان معاصر، نه در لذت‌گرایی مادی، بلکه در بازکشف حقایق درونی و معارفی نهفته است که دین از ابتدا به آن پرداخته اما در تبلیغات امروزی مغفول مانده است.
پوچی در اوج کامروایی؛ چرا انسان معاصر آرام نمی‌گیرد؟
دکتر مظاهری سیف در ابتدای سخنان خود به ریشه‌یابی عطش معنوی در انسان معاصر پرداخت و گفت: «از حدود دو سه قرن پیش که بشر دین را به عنوان یک نهاد اجتماعی کنار گذاشت و به دنبال آن ارزش‌های اخلاقی و فلسفه الهی را به نفع فلسفه مادی زیر پا گذاشت، گمان می‌کرد با فتح سنگرهای رفاه و لذت‌جویی به خوشبختی خواهد رسید.»
وی افزود: «اما نتیجه این رویکرد، افزایش روزافزون افسردگی و خودکشی، به‌ویژه در میان اقشار مرفه و ثروتمند بود. این نشان می‌دهد که یک ندای درونی در انسان وجود دارد که با لذت‌های مادی صرف به آرامش نمی‌رسد. روانشناسان از این پدیده به عنوان اثر تردمیل یاد می‌کنند؛ یعنی انسان پس از رسیدن به هر هدفی، از خود می‌پرسد (خب که چی؟) و برای فرار از پوچی، نیازمند هدفی بالاتر است.»
وی تصریح کرد: «قلب انسان حقیقت نامحدودی را در زیبایی، قدرت و عشق می‌بیند و آن را می‌طلبد، اما ذهن ما درگیر دنیای محدود مادی است. ما برای شادکامی محض در این دنیا خلق نشده‌ایم و همین ناکامی، سرچشمه اصلی جستجوی معنویت است.»
معنویت‌های نوظهور و سوءاستفاده از یک خلأ بزرگ
دکتر مظاهری سیف در بخش دیگری از سخنان خود، به تحلیل علت جذابیت جریان‌های معنوی نوظهور پرداخت و تأکید کرد: «این جریان‌ها به اولین و مهم‌ترین سؤال انسان، یعنی (من کیستم و این درد درونی من چیست؟) نزدیک می‌شوند. آن‌ها ادعا می‌کنند که به این راز بزرگ درون انسان پاسخ می‌دهند و حتی دروغشان نیز به دلیل جذابیت این راز، خریدار دارد.»
وی با انتقاد از کم‌کاری در تبیین معارف اصیل دینی گفت: «این جریان‌های معنوی نوظهور، نان دروغ‌هایی را می‌خورند که ما راستش را به مردم نگفته‌ایم. این رازها در قرآن، روایات و ادعیه ما افشا شده‌اند، اما ما نه خودمان به درستی متوجه آن شده‌ایم و نه به دیگران منتقل کرده‌ایم.»
پاسخ قرآن: انسان با چشم و گوش باطنی به دنیا می‌آید
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیات قرآن کریم، مهم‌ترین پاسخ دین به این عطش درونی را این‌گونه تشریح کرد: «برخلاف تصور رایج، انسان با چشم و گوش باطنی باز به این دنیا می‌آید. خداوند در قرآن می‌فرماید که آیات خود را در آفاق و انفس به انسان نشان می‌دهد تا حق برای او آشکار شود. ما با قلب خود ملکوت و عالم غیب را می‌بینیم و ایمان به غیب، یک ایمان کورکورانه نیست، بلکه مبتنی بر همین شهود باطنی است.»
وی افزود: «زندگی ما پر از لحظاتی است که خداوند خود را به ما نشان می‌دهد؛ در مواجهه با طبیعت، در یک نماز با خضوع و خشوع، یا در هنگام دعا و ندبه برای امام زمان (عج). این لحظات کار ما نیست، بلکه کار خداست که ما را به سوی خود دعوت می‌کند.»
راهکار: بازگشت به تبلیغ معنوی و باطنی دین
استاد مظاهری سیف در پایان سخنان خود، راهکار مقابله با آتش مدعیان دروغین را بازگشت به ابعاد معنوی دین دانست و گفت: «ما در تبلیغ دین بیش از حد سرگرم ظواهر شده‌ایم و یک خلأ بزرگ ایجاد کرده‌ایم. دعوت به دین باید از این لحظه‌های جذاب و رابطه شیرین و غیرقابل جایگزین با خدا آغاز شود. باید به مردم بگوییم که خدا و پیامبر، حقایقی زنده و حاضر در زندگی ما هستند و ما را به سوی حیات حقیقی دعوت می‌کنند.»
وی هشدار داد: «اگر این بعد معنوی دین را درنیابیم و در عرصه آموزش و تبلیغ ارائه ندهیم، عطش معنوی مردم همچنان در آتش معنویت‌های کاذب خواهد سوخت.»
این نشست با استقبال اساتید، طلاب و علاقه‌مندان به مباحث فرهنگی و اعتقادی روبرو شد.
