در حالی که بسیاری از افراد از کاسه تبتی برای رسیدن به آرامش و بهبود حال عمومی خود استفاده می‌کنند، جامعه علمی با دیده تردید به ادعاهای درمانی آن می‌نگرد. نقدهای اصلی بر پایه کمبود شواهد علمی قوی، احتمال بالای اثر دارونما (Placebo) و عدم وجود مکانیسم بیولوژیکی مشخص استوار است.
نکات کلیدی نقد علمی:
- کمبود تحقیقات گسترده و با کیفیت بالا: اکثر مطالعات انجام شده در مورد کاسه‌های تبتی، کوچک، کوتاه‌مدت و فاقد گروه‌های کنترل دقیق هستند. این مسئله نتیجه‌گیری قطعی در مورد اثربخشی واقعی آن‌ها را دشوار می‌سازد. برای اثبات یک ادعای درمانی، نیاز به کارآزمایی‌های بالینی تصادفی و کنترل‌شده در مقیاس بزرگ است که در مورد کاسه تبتی بسیار نادر است.
- اثر دارونما (Placebo Effect): یکی از قوی‌ترین انتقادات این است که بسیاری از فواید گزارش‌شده، مانند کاهش استرس و بهبود خلق‌وخو، می‌تواند ناشی از اثر دارونما باشد. زمانی که فردی باور دارد که یک روش درمانی مؤثر خواهد بود، صرفاً به دلیل همین باور و انتظارات مثبت، ممکن است احساس بهتری پیدا کند. محیط آرامش‌بخش، توجه درمانگر و خود عملِ اختصاص دادن زمان برای استراحت، همگی می‌توانند به این اثر کمک کنند، فارغ از اینکه خود کاسه تأثیر بیولوژیکی مستقیمی داشته باشد یا خیر.
- مکانیسم‌های بیولوژیکی نامشخص: طرفداران کاسه تبتی اغلب به مفاهیمی مانند “ارتعاشات انرژی” و “تنظیم چاکراها” اشاره می‌کنند. این مفاهیم در چارچوب علم پزشکی و زیست‌شناسی مدرن تعریف نشده و قابل اندازه‌گیری نیستند. اگرچه صوت و ارتعاش می‌توانند تأثیرات فیزیکی بر بدن داشته باشند، اما ادعای اینکه ارتعاشات یک کاسه فلزی می‌تواند بیماری‌های خاصی را درمان کرده یا “عدم تعادل انرژی” را برطرف کند، فاقد پشتوانه علمی است.
- تمایز بین آرامش‌بخش بودن و درمانگر بودن: هیچ شکی نیست که گوش دادن به صداهای آرام‌بخش می‌تواند استرس را کاهش دهد. موسیقی درمانی یک رشته شناخته شده است. با این حال، باید بین یک ابزار که به آرامش کمک می‌کند (مانند یک آلبوم موسیقی آرام یا صدای طبیعت) و یک ابزار درمانی که بیماری را معالجه می‌کند، تمایز قائل شد. شواهد موجود، کاسه تبتی را بیشتر در دسته اول قرار می‌دهند تا دوم. مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن با کاسه تبتی ممکن است به کاهش استرس، اضطراب و فشار خون کمک کند، اما این تأثیرات مشابه نتایجی است که از مدیتیشن سنتی یا سایر تکنیک‌های آرام‌سازی نیز به دست می‌آید.
علاوه بر این اگر این منطق را بپذیریم که چون کاسه تبتی به خاطر صدای خاص و آرامشی که ایجاد می کند شیء مقدس و معنوی است، این را هم باید بپذیریم که هرچیز مشابهی نیز باید معنوی و مقدس باشد و در درمان بیماری های مختلف مورد استفاده قرار بگیرد، در حالی که هیچ انسان عاقلی این را نمی پذیرد.
- خطرات احتمالی و ادعاهای گمراه‌کننده: خطر اصلی زمانی به وجود می‌آید که از این روش‌ها به عنوان جایگزینی برای درمان‌های پزشکی اثبات‌شده برای بیماری‌های جدی استفاده شود. اتکا به روش‌های فاقد پشتوانه علمی می‌تواند منجر به تأخیر در دریافت مراقبت‌های پزشکی ضروری و پیشرفت بیماری شود.
نتیجه‌گیری علمی:
از دیدگاه علمی، کاسه تبتی ابزاری برای ایجاد آرامش و کاهش استرس لحظه‌ای است. صدای دلنشین و ارتعاشات فیزیکی آن می‌تواند تجربه‌ای خوشایند و آرام‌بخش برای برخی از افراد فراهم کند. با این حال، شواهد علمی معتبری برای حمایت از ادعاهای مربوط به درمان بیماری‌های خاص، متعادل کردن چاکراها یا تأثیرات عمیق فیزیولوژیکی فراتر از پاسخ آرام‌سازی عمومی بدن، وجود ندارد.
علی سنجابی شیرازی؛ پژوهشگر معنویت های نوظهور
