کتاب «نماز باحال» اثر سید کاظم روح‌بخش، از روحانیونی‌ست که ارتباط خوبی با بدنه جامعه برقرار کرده و با نیتی مثبت و هدفی ارزشمند، تلاش کرده است مفاهیم دینی را با رویکردی نوین ارائه دهد.
نکته قابل تأمل اینجاست که مؤلف با وجود تصریح بر اینکه تمام نظرات جو دیسپنزا را تأیید نمی‌کند، چند مرتبه از نام و نظرات وی در کتاب استفاده کرده و آن‌ها را در مباحث خود گنجانده است. این در حالی است که معتقد است صرفاً برخی یافته‌های دیسپنزا به آموزه‌های اسلامی نزدیک است. اما به برخی از گزاره‌های کتاب نقد وارد است.
اشکالات موجود در کتاب
تطبیق نادرست معنویت مدرن با آموزه‌های اسلامی
نویسنده در بخشی از کتاب، مباحث آقای جو دیسپنزا (نظریه‌پرداز معنویت عصر جدید) را با تعالیم اسلامی ترکیب کرده که این رویکرد نادرست است.
مثال بارز این مسئله، توجیه سحرخیزی اسلامی با تئوری‌های فیزیک کوانتوم و مراقبه‌های سحرگاهی است. این ایده بیشتر به آموزه‌های آقای رابین شارما در کتاب «باشگاه ۵ صبحی‌ها» شباهت دارد تا متون دینی اسلام!
اشکال اصلی: پیوند زدن مفاهیم شبه‌علمی (مانند تأثیر فیزیک کوانتوم در سحرگاه) با معنویت ناب اسلامی (مانند فضیلت سحرخیزی در احادیث).
گره زدن مراقبه جمعی با نماز جماعت
تفاوت میان این دو:
مراقبه جمعی (مدیتیشن گروهی) در دیدگاه جو دیسپنزا:
هدف: ارتباط با کائنات و طبیعت برای رسیدن به موفقیت فردی.
نماز جماعت در اسلام:
هدف: ابراز بندگی و عبودیت در برابر خداوند، تقویت روحیه جمعی مؤمنان و اتصال به منبع وحی.
جمع‌بندی: این کتاب با وجود نکات مثبت، در بخش‌هایی دچار اختلاط مباحث دینی با نظریات غیرمستند علمی و مفاهیم معنویت‌های نوظهور (new age) شده است.
ناگفته نماند که آقای جو دیسپنزا از چهره‌های جهانی تفکر نوین و معنویت‌های نوظهور است که با نویسندگی کتاب‌های متعدد در این زمینه و برگزاری سمینارها در کشورهای مختلف، به ترویج معنویت بدون دین می‌پردازد.
انتشار آثار وی می‌تواند منجر به انحرافات اعتقادی و پیامدهای مخرب اجتماعی شود.
پیوست: لینک مطلب آقای روح‌بخش درباره جو دیسپنزا:
https://eitaa.com/seyyed_kazem_roohbakhsh/12788
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
محمدحسین موسی‌زاده / پژوهشگر معنویت‌های نوپدید
