اصل ۲۳ ) روح القدس
نقد دوم ) واسطه گری انحصاری روح القدس
نویسنده که در این اصل، با اشاره، جبرئیل را واسطه بین خدا و مردم معرفی می کند در اصل ۵۳ صریحاً جبرئیل را تنها واسطه بین عالم پایین و عالم بالامی شمارد :
بین انسان و خدا، تنها واسطه ای که وجود دارد هوشمندی و شعور الهی ( یدالله ) است که به صورت های مختلف نقش یدالّلهی خود را ایفا نموده، پل ارتباط عالم پایین و عالم بالا می باشد .[۱]
اولاً : واسطه گری روح القدس برای پاسخ به خواسته های انسان از خدا نیز در نامه اول پولس[۲] مشاهده می شود و در متون اسلامی چنین رسالتی برای روح القدس یا جبرئیل بیان نشده که او واسطه پاسخ خدا به بندگان است .
ثانیاً : فرشتگان بی شماری هستند که وظیفه وساطت بین بندگان با خدا ( یعنی تدبیر امور عالم ) را برعهده دارند[۳] . علامه طباطبایی در کتاب الرسائل التوحیدیه ( که شامل سه رساله است ) یک رساله را به بحث از وسائط بین خدا و موجودات اختصاص داده اند . در این رساله از وساطت اسما و صفات الهی، حُجُب، لوح، قلم، عرش، کرسی و ملائکه بر اساس آیات و روایات سخن گفته اند[۴] . بنابراین، انحصار وساطت بین خدا و انسان در جبرئیل با آیات قرآن ناسازگار است . قرآن کریم در چند جا از جبرئیل نام می برد :
مَنْ کَانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَمَلائِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْکَافِرِینَ؛ [۵]
کسی که دشمن خدا و فرشتگان و رسولان او و جبرئیل و میکائیل باشد ( کافر است و ) خداوند دشمن کافران است .
قُلْ مَنْ کَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ ؛ [۶]
بگو : کسی که دشمن جبرئیل باشد ( در حقیقت دشمن خداست ) چرا که او به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل کرده است .
إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُمَا وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمَلائِکَهُ بَعْدَ ذَلِکَ ظَهِیرٌ ؛ [۷]
اگر شما ( همسران پیامبر ) از کار خود توبه کنید ( به نفع شماست ، زیرا ) دلهایتان از حقّ منحرف گشته؛ و اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهید، ( کاری از پیش نخواهید برد ) زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند.
و در چند جا نیز از روح القدس سخن گفته است :
قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذِینَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ ؛[۸]
بگو : روح القدس آن را از جانب پروردگارت بحقّ نازل کرده ، تا افراد با ایمان را ثابت قدم گرداند؛ و هدایت و بشارتی است برای عموم مسلمانان .
إِذْ قَالَ اللَّهُ یَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ اذْکُرْ نِعْمَتِی عَلَیْکَ وَعَلى وَالِدَتِکَ إِذْ أَیَّدْتُکَ بِرُوحِ الْقُدُسِ ؛ [۹]
( به خاطر بیاور ) هنگامی را که خداوند به عیسی بن مریم گفت : یاد کن نعمتی را که به تو و مادرت بخشیدم . زمانی که تو را با روح القدس تقویت کردم .
در این موارد جبرئیل ( که در قرآن به صورت جبریل آمده ) منشأ نزول وحی بر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم )، یاور پیامبر و مایه تأیید حضرت عیسی ( علیه السّلام ) شمرده شده است . آنچه قابل توجّه است این که در آیه ۹۸ سوره بقره جبرئیل در کنار میکال ( میکائیل ) به عنوان یکی از ملائکه آمده است .
خداوند در قرآن از فرشتگان دیگری مانند ملک الموت ، مالک ، مدبِّرات و زاجرات ، نیز یاد نموده است مانند :
قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ؛ [۱۰]
بگو : فرشته مرگ که بر شما مأمور شده (روح ) شما را می گیرد سپس بسوی پروردگارتان بازگردانده می شوید .
وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ قَالَ إِنَّکُمْ مَاکِثُونَ ؛[۱۱]
آنها فریاد می کشند : ای مالک دوزخ ( ای کاش ) پروردگارت ما را بمیراند ( تا آسوده شویم ) ، می گوید : شما در این جا ماندنی هستید .
فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا ؛[۱۲]
و آنها که امور را تدبیر می کنند .
بنابر آنچه گذشت انحصار وساطت در جبرئیل با آیات قرآن ناسازگار است .
پیوند بین روح القدس و شفا که برگرفته از فرهنگ مسیحیّت است و همچنین واسطه گری انحصاری شعور کیهانی که نویسنده از آن به روح القدس و جبرئیل یاد می کند با آیات قرآن و آموزه های اسلامی، سازگار نیست .
در اصل های بیست و هفتم، بیست و هشتم و بیست و نهم، نویسنده به مسائل ماورائی و اطلاعاتی که انسان از این طریق به دست می آورد، اشاره کرده و این اطّلاعات را از دو طریق شبکه مثبت و شبکه منفی قابل دستیابی می داند . از نظر او، اطلاعات شبکه مثبت، منجر به عرفان کمال و اطّلاعات شبکه منفی منتهی به عرفان قدرت می شود . ارتباط محتوای این سه اصل ، موجب شد تا هر سه، در یک قسمت بررسی شود .
پی نوشت:
[۱]. عرفان کیهانی ، ص ۱۱۹.
[۲]. نامه اول پولس به قرنتیان ، همانجا .
[۳]. ر.ک به : محمّد حسین الطباطبایی، المیزان فی التفسیر القرآن ، ج ۲۰ ، ص :۱۸۲ ، ذیل تفسیر سوره نازعات.
[۴]. همو، الرسائل التوحیدیه ، ص ۱۲۲ به بعد .
[۵]. بقره / ۹۸.
[۶]. بقره / ۹۷.
[۷]. تحریم/ ۴.
[۸]. نحل / ۱۰۲.
[۹]. مائده / ۱۱۰ ، نیز بقره / ۸۷ و ۲۵۳.
[۱۰]. سجده/ ۱۱.
[۱۱]. زخرف / ۷۷.
[۱۲]. نازعات / ۵ . نیز : سوره های ذاریات، نازعات، مرسلات، قدر، عادیات .
مچکرم از وبسایت خوبتون