بهداشت معنوی؛ پایان‌نامه بررسی معنویت دینی و معنویت مدرن (هویت، معیار و کارکردها) اثر سهیلا یاوری، سال ۱۳۹۵ در مقطع کارشناسی ارشد، رشته مدرسی معارف اسلامی، گرایش مبانی نظری اسلام، در دانشگاه معارف اسلامی دفاع شده است.
بر اساس این گزارش، این پایان‌نامه تلاش دارد با استخراج مبانی (معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و وظیفه‌شناختی) معنویت دینی و معنویت مدرن از یک‌سو و استنباط مؤلفه‌های این دو گونه معنویت از سوی دیگر؛ اولاً معیارهایی برای تمیز و تشخیص آنها ارائه داده، ثانیاً کارکردهای این دو گونه معنویت را استخراج نموده، مقایسه کند.
استاد راهنمای این پایان‌نامه «دکتر حمیدرضا شاکرین» و استاد مشاور آن «دکتر محمد جواد رودگر» بوده است.
در چکیده این اثر می‌خوانیم:
«معنویت دینی برآیند و حاصل شکلی از زیستن است که بر پایه رابطه قلبی و پیوند حبّی با خدا شکل گرفته و حالات، اعمال و زندگی فرد معنوی را بر پایه تعالیم وحیانی تبلور می‌بخشد. معنویت مدرن، برآیند نحوه‌ای از زیستن است که بر مبنای رابطه قلبی و محبت به خودِ برتر انسان و توانایی‌های روحی او متکی می‌باشد. گسترش جریان‌های معنوی جدید در کشورمان و بی‌خبری اکثریت مخاطبان از پیش‌فرض‌ها، اجزای مقوّم و پیامدهای آنها موجب می‌شود که بسیاری از افراد خصوصاً جوانان به دام افتاده، هستی معنوی خویش را به بهایی اندک معاوضه نمایند. پژوهش حاضر تلاش دارد با استخراج مبانی (معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و وظیفه‌شناختی) معنویت دینی و معنویت مدرن از یک‌سو و استنباط مولفه‌های این دو گونه معنویت از سوی دیگر؛ اولاً معیارهایی برای تمیز و تشخیص آنها ارائه داده، ثانیاً کارکردهای این دو گونه معنویت را استخراج نموده، مقایسه کند. روش گردآوری داده‌های اولیه در این پژوهش کتابخانه‌ای و روش تحقیق، تحلیلی ـ عقلی می‌باشد. در مورد مبانی هویت‌بخش قابل ذکر است که معنویت دینی قائل به عقلانیت، وحیانیت، وجود خدا، هویت ربطی مخلوقات نسبت به خدا، وجود و اصالت روح، اصالتِ فطرت، همچنین آخرت‌گرا، شریعت‌گرا، اعتدال‌گرا و قائل به رئالیزم اخلاقی و معرفت‌شناختی است؛ در حالی که معنویت مدرن منکر آخرت، منکر خدا به عنوان معبود، شریعت‌ستیز، عقلانیت‌گریز، غیروحیانی، اومانیست و قائل به نسبیت اخلاقی و معرفت‌شناختی می‌باشد. به لحاظ مولفه‌ها، معنویت دینی دربردارنده معرفت، نیت الهی و رفتار مطابق با شریعت الهی است، در حالی که معنویت مدرن در غیاب خدا و تقلیل تفکر، بر عشق انسان به خود و عالم استوار می‌باشد. در باب معیار، معنویت دینی خدامحور، شریعت‌محور، آخرت‌گرا، عقلانی و معتقد به اصلاح‌گری اجتماعی است، حال آنکه معنویت مدرن انسان‌محور، اینجایی ـ اکنونی، وحیانیت‌ستیز، فردگرا و تجربه‌گرا می‌باشد. در زمینه کارکرد، هرچند کارکردهای مشترکی (نظیر آرامش‌بخشی و تقلیل رنج‌ها) میان این دو معنویت وجود دارد، اما معنویت دینی کارکردهایی اختصاصی چون معنابخشی به زندگی، پشتیبانی از سلوک اخلاقی، عدالت اجتماعی و تقلیل جرم و جنایت را دارا می‌باشد.»
در فصل اول رساله، در پی مبادی تصوری تحقیق، معانی واژگان دین، معنویت، هویت، معیار و کارکرد مورد بررسی واقع شده است.
در دومین فصل، پس از تبیین مبانی هویت‌بخشی معنویت دینی، اعم از مبانی معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و وظیفه‌شناختی، به تشریح مبانی چهارگانه مذکور در معنویت مدرن پرداخته و در گفتار پایانی این فصل، مقایسه هویت معنویت دینی و هویت معنویت مدرن صورت گرفته است.
در فصل سوم، ابتدا معیارهای معنویت دینی، در قالب مؤلفه‌های مدل عبودیت، تشریح شده، سپس با تشریح معیارهای معنویت مدرن، مقایسه معیارهای این دوگونه معنویت انجام گردیده است.
در فصل پایانی نیز به دنبال بیان کارکردهای فردی و اجتماعی معنویت دینی، کارکردهای معنویت مدرن تفصیل یافته و در نهایت، معنویت دینی و معنویت مدرن از نظر کارکرد مورد مقایسه قرار گرفته‌اند.
شایان‌ذکر است، معرفی پایان‌نامه‌های نوشته شده در زمینه عرفان‌های نوظهور افزون بر پیشگیری از موازی کاری به شناخت بیشتر پژوهشگران این عرصه و هم‌افزایی آنان کمک می‌کند. از این‌روی پایگاه خبری-تحلیل بهداشت معنوی آماده معرفی پایان‌نامه‌ها، مقالات و تحقیقات پایانی در این‌باره است.
