معنویت: نیاز درونی و چالش‌های موجود
معنویت یک نیاز درونی و ضروری با جنس الهی و عصاره قوام‌بخش روح و مایه تعالی آن است. روح جستجوگر انسان قادر است از گنداب به روان‌آب و همچنین از آب زلال به گنداب هدایت شود. این روح که جنسش از فطرت خداست (فطرت الله الّتی فطر الناس علیها)، صعود و سقوطش در گرو تبعیت از شریعت است. چنانکه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: “الشریعه صالح البریه …” شریعت مایه اصلاح مردمان است (غرر الحکم، ص ۶۸۹).
معنویت در زبان فارسی
در فارسی، معنویت معادل اصطلاح (spirituality) بوده و امروزه معنای روشن و ابهام‌زدایی ندارد. زیرا به کارگیری آن در عرصه‌های مختلف نظیر درمان، ورزش، خدمات اجتماعی و… تعریف دقیق و جزئی معنویت را دشوار کرده است.
خاستگاه‌های معنویت‌های انحرافی
معنویت‌واره‌ها یا همان معنویت‌های انحرافی، امروزه با شعارهای جذاب و پوپولیستی در فضای مجازی به نشر عقاید الحادی خود مشغولند. این نوع معنویت‌ها معمولاً دارای متد و ویژگی‌های مشترکی هستند که از جمله آن می‌توان به وارداتی بودن‌شان اشاره کرد. برای مثال، یوگا از مکاتب هندوئیسم، اکنکار پدیده‌ای آمده از آمریکا، کابالا محصول معنوی یهود و تفکر نوین با خاستگاه ایالات متحده به ایران وارد شده است. در این میان، عرفان حلقه یا شبکه شعور کیهانی نیز که در ایران توسط فردی به نام محمدعلی طاهری در حدود دهه ۸۰ تأسیس شد، ترکیبی از برخی معنویت‌های وارداتی دیگر نظیر ریکی و تفکر نوین است.
معنویت آلوده به شرک
از ویژگی‌های معنویت‌های نوپدید، می‌توان به مطرح شدن مباحث مشرکانه در نصوص یا گفتارهای مروّجین آن‌ها اشاره نمود. برای نمونه، تقدیس شیوا، شاکتی و کالی در یوگا به عنوان خدایان این مکتب، خداپنداری سوگماد توسط پیروان مکتب اکنکار، اعتقاد به منشاء شر بودن خدا در آیین کابالا، اصالت انسان یا همان خالق بودن انسان در تفکر نوین، خداپنداری توسط عرفان حلقه، و ادعای حلول روح خدا بر شخص ساتیاسای بابا در مکتب او، همگی دلایلی مهم برای رد این نوع از معنویت‌ها هستند که متأسفانه امروز آموزه‌های‌شان در قالب جملات جذاب و فریبنده توسط کاربران مجازی و اغلب نادانسته دست به دست می‌شود.
ارتباط متقابل با طاغوت
مستندات و برخی قرائن نشان‌دهنده این است که معنویت‌واره‌ها یا همان معنویت‌های انحرافی، از حامیان سیاسی برخوردار هستند. محمدعلی طاهری، مؤسس و سرکرده شبکه شعور کیهانی موسوم به عرفان حلقه، که امروز صدایش از بی‌بی‌سی به گوش می‌رسد، سابقاً صدای آمریکا نیز بوده است. همچنین می‌توان به دونالد جی ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، اشاره کرد که نویسنده کتاب‌های مختلف با آموزه‌های مکتب انحرافی تفکر نوین تحت عناوینی مانند “چگونه مثل یک میلیاردر فکر کنید”، “هنر معامله‌گری به سبک ترامپ”، “بزرگ فکر کن” و “مانند یک قهرمان فکر کنید” است. همه این‌ها به وضوح مرتبط با نظام سلطه سیاسی هستند.
لازم است بدانیم که سلطه‌طلبی جدید بیشتر بر پایه اندیشکده‌ها است تا اقدامات نظامی. اگر اقدام نظامی یا امنیتی صورت گیرد، براساس جریان‌سازی‌ها و مسموم کردن افکار عمومی توسط اتاق فکر این اندیشکده‌ها انجام می‌شود. برای نمونه، در ۱۹۸۴، اروین لازلو در اندیشکده روم به همراه گروهی اقدام به صدور بیانیه‌ای دال بر شکل‌گیری معنوی در بوته نظم نوین جهانی کرده‌اند. بعداً همین گروه مستقلاً با عنوان اندیشکده بوداپست فعالیت خود را ادامه داده‌اند. از اعضای این اندیشکده می‌توان به افرادی مانند دالای لاما (رهبر بودائیان تبت)، رابین شارما (رهبر جریان هنر زندگی) و دیپاک چوپرا نام برد. این اندیشکده مأموریت خط‌دهی و مشاوره‌دهی معنوی به نهادهای بین‌المللی را دارد.
محمد کاظم زاده
پژوهشگر معنویت های نوپدید
