در حالی که فضای مجازی به یکی از اصلیترین بسترهای تعامل اجتماعی در ایران تبدیل شده، شواهد نشان میدهد برخی شبکههای معاند با تمرکز بر این فضا، در حال طراحی و آموزش الگوهای جدید برای تحریک و مدیریت ناآرامیها هستند؛ شبکه وابسته به بهائیت موسوم به «توانا» یکی از بازیگران فعال این سناریو معرفی میشود.
بررسی فعالیتهای اخیر شبکه «توانا» در فضای مجازی نشان میدهد این شبکه با رویکردی هدفمند، تلاش دارد فضای آنلاین را به محیطی برای هماهنگی، هدایت و پشتیبانی از اقدامات آشوبطلبانه در ایران تبدیل کند. انتشار مستمر ابزارهای دور زدن فیلترینگ با ادعای «ایجاد فضای امن» از جمله محورهای اصلی این فعالیتهاست.
بر اساس رصد محتوای منتشرشده، این شبکه در کنار ترویج استفاده از فیلترشکنها، اقدام به آموزش نکات موسوم به «محافظت فیزیکی از تلفن همراه» کرده است؛ آموزشهایی که هدف آن جلوگیری از دسترسی نهادهای امنیتی به محتوای تلفنها عنوان میشود.
از دیگر اقدامات قابل توجه، میتوان به هشدارهای مکرر درباره برخی فیلترشکنها و معرفی آنها بهعنوان «جاسوسافزار» منتسب به نهادهای امنیتی اشاره کرد؛ رویکردی که بهنظر میرسد در راستای هدایت کاربران به ابزارهای خاص و مورد تأیید این شبکه دنبال میشود.
شبکه توانا همچنین با بازنشر گسترده مطالبی درباره حمایت آمریکا و کشورهای غربی از «اینترنت آزاد» در ایران، از جمله «طرح جدید کنگره آمریکا» و «نامه پارلمان اروپا برای اینترنت آزاد»، تلاش کرده است این مداخلات را در قالب حمایت از حقوق دیجیتال بازنمایی کند.
در کنار این اقدامات، فضاسازی درباره کیفیت اینترنت در ایران نیز بهطور مستمر در دستور کار این شبکه قرار دارد؛ از جمله انتشار آمارهایی درباره رتبه ایران در میان کشورهای آسیایی و جهان، بدون ارائه زمینه تحلیلی یا مقایسهای معتبر. آمارسازی درباره میزان علاقه کاربران ایرانی به موضوعات چالشی در فضای مجازی و هشدارهای پیدرپی درباره رمزگذاری فایلها نیز از دیگر محورهای فعالیت این شبکه است.
تحلیلگران معتقدند شبکه توانا بهعنوان یک کارگروه معاند، با بهرهگیری از کارشناسان بهایی در حوزه برنامهریزی و عملیات رسانهای، بهدنبال جبران محدودیتهای مدیریت میدانی اغتشاشات از طریق انتقال مرکز ثقل ناآرامیها به فضای مجازی است.
سابقه نقشآفرینی این شبکه در اغتشاشات سال ۱۴۰۱ و شناخت نقاط قوت و ضعف فضای آنلاین، موجب شده است آموزش نکات امنیتی، معرفی ابزارهای فرار از رصد و ارائه دستورالعملهای ارتباطی بهصورت جدی در دستور کار آن قرار گیرد.
کارشناسان هشدار میدهند فضای مجازیِ فاقد مدیریت مؤثر، بستری مناسب برای طراحی اقدامات ضدامنیتی، ایجاد اختلال در آرامش اجتماعی، جاسوسی، هدایت ناآرامیها و حتی تهدیدات اقتصادی است؛ ظرفیتی که معاندان، از جمله جریانهای وابسته به بهائیت، بهطور هدفمند از آن بهره میبرند.
