طی سال‌های اخیر، یوگا در ایران از یک تمرین جسمانی به جریانی گسترده در محیط‌های فرهنگی، مذهبی و ورزشی تبدیل شده است. حمایت‌های دولتی و شهرداری‌ها از این رشته، بدون توجه به ابعاد معنوی و آیینی آن، پرسش‌هایی جدی را درباره تغییر ارزش‌های اجتماعی و مذهبی مطرح کرده است.
ورود یوگا به محیط‌های ورزشی، فرهنگی و مذهبی
سازمان ورزش شهرداری تهران و شهرهای دیگر کشور نه‌تنها برخی مجموعه‌های ورزشی را در اختیار یوگیست‌ها قرار داده، بلکه مربیان یوگا را به‌صورت قراردادی استخدام کرده و از آن‌ها بهره می‌برد.
با وجود آگاهی حراست سازمان از ماهیت یوگا و اینکه این فعالیت ورزش محسوب نمی‌شود، هنوز هیچ اقدام جدی برای امتناع از اجاره اماکن ورزشی به یوگیست‌ها و عقد قرارداد با مربیان یوگا انجام نشده است.
برخی فرهنگسراها و مراکز فرهنگی، بدون بررسی دقیق، کلاس‌های یوگا را برگزار کرده‌اند که موجب تداخل مفاهیم آیینی هندو با اصول دینی و فرهنگی جامعه شده است.
حتی در برخی مساجد، کلاس‌های یوگا برگزار شده است که پیامدهای اعتقادی و فلسفی قابل توجهی دارد.
این وضعیت سوالاتی اساسی را مطرح می‌کند:
آیا این حمایت‌ها برای رصد شبکه یوگیست‌ها انجام شده یا تصمیمی است که بدون بررسی پیامدهای آن اتخاذ شده است؟
چگونه نهادهای فرهنگی و مذهبی، بدون توجه به تأثیرات آیینی یوگا، فضای تبلیغ آن را فراهم کرده‌اند؟
مراکز رسمی یوگا و دریافت مجوز از وزارت ورزش
در حال حاضر، برخی مراکز در تهران کلاس‌های یوگا را با مجوز رسمی وزارت ورزش و جوانان برگزار می‌کنند، از جمله:
مجموعه عطر یوگا
مجموعه یوگا پیام مهر
مجموعه آینگار یوگای تهران
آکادمی یوگا مهرآوران
مجموعه یوگا ایران زمین
مجموعه ایران بیهار یوگا (نیکراه)
استودیوی یوگا موج زمان
استودیوی یوگا سینا
همچنین، یوگا عطر مهر از اداره تربیت بدنی نیز مجوز رسمی دریافت کرده است.
ابعاد آیینی یوگا؛ نکاتی که نادیده گرفته شده‌اند
یوگا در سنت‌های هندو، تنها یک تمرین جسمانی نیست، بلکه یک آیین معنوی و پرستشی است که شامل مراقبه، نیایش به خدایان هندویی و تمرین‌های مرتبط با انرژی‌های کیهانی می‌شود.
برخی حرکات یوگا، مانند “سلام بر خورشید”، در اصل نیایش به سوریا، خدای خورشید بوده‌اند، اما امروزه بدون توجه به ریشه‌هایشان اجرا می‌شوند.
در یوگا، مفهوم گورو به‌عنوان راهنمای معنوی، جایگاهی مشابه پیامبران دارد که می‌تواند موجب تضعیف باورهای دینی و جایگزینی آموزه‌های اسلامی با مفاهیم شرک‌آلود شود.
در برخی موارد، یوگا به‌عنوان جایگزینی برای عبادات دینی تبلیغ شده است که موجب کاهش توجه به مناسک اسلامی و تغییر تدریجی ارزش‌های مذهبی می‌شود.
پرسش‌های مهم درباره حمایت‌های رسمی از یوگا
چرا برخی مراکز رسمی، بدون بررسی دقیق، فضایی برای تبلیغ یوگا فراهم کرده‌اند؟
چگونه نهادهای دولتی می‌توانند از ورزش‌های بدون ماهیت آیینی حمایت کنند، بدون اینکه تأثیرات فرهنگی آن‌ها را در نظر بگیرند؟
آیا نظارت کافی بر مربیان و محتوای دوره‌های یوگا انجام می‌شود تا از تغییر ارزش‌های دینی جلوگیری شود؟
این مسائل نیازمند بررسی دقیق‌تر از سوی مسئولین و جامعه علمی است تا مشخص شود حمایت‌های دولتی و فرهنگی از یوگا، چه پیامدهایی به دنبال خواهد داشت.
نویسنده: زینب کریمی
