یک پژوهشگر معنویتهای نوپدید با اشاره به اینکه تعیین وقت ظهور بر اساس چارتهای ستارهای، خلاف آموزههای اسلامی و فاقد پایه علمی است، گفت: انتظار فرج باید فعال، آگاهانه و بر مبنای اندیشه دینی باشد.
در روزهایی که بازار پیشبینیهای نجومی و طالعبینیهای مجازی داغ شده و حتی برخی پا را فراتر گذاشتهاند و از طریق چارتهای ستارهای، زمان ظهور امام زمان (عج) را محاسبه میکنند، پرسش مهمی پیشروی مخاطبان قرار دارد: چه نسبتی میان این موجِ ستارهبینی و باور مهدویت وجود دارد؟
در ظاهر شاید این گرایشها بیضرر به نظر برسند، اما پشت صحنه آنها، مفهومی بسیار حساس در اعتقاد شیعی یعنی «انتظار» در حال تقلیل به یک بازی عددی و شبهعلمی است.
افزایش کانالها و صفحات مدعی کشف زمان ظهور نشان میدهد که خطر خرافهگرایی معنوی تنها مسألهای حاشیهای نیست، بلکه به باورهای اصیل دینی و سرمایه اعتقادی جامعه منتظر نزدیک شده است. برای بررسی این این موضوع با «مهدی نعمتی»، پژوهشگر حوزه معنویتهای نوپدید گفتوگو کردهایم؛ گفتوگویی که در ادامه میخوانید.
تقلیل مفهوم انتظار به آسترولوژی
نعمتی با اشاره به «تقلیل مفهوم انتظار و ظهور به چارتهای آسترولوژی» این امر رو پیوند خطرناک معنویتهای نوظهور با مباحث مهدویت دانست و بیان داشت: در طول تاریخ، انسانها همواره به دنبال کشف رازهای آینده و روشن کردن ابهامهای سرنوشت خود بودهاند. در این مسیر، عدهای با بهرهگیری از ابزارهایی مانند آسترولوژی و طالعبینی تلاش کردهاند نه تنها سرنوشت افراد، بلکه تحولات بزرگ جهانی را نیز پیشبینی کنند.
ادعای پیشگویی زمان ظهور؛ انحراف از اصل اعتقاد دینی
وی افزود: یکی از موضوعات مهم و حساس در باورهای دینی بحث ظهور منجی موعود است که در ادیان مختلف به ویژه اسلام به آن پرداخته شده است. اخیراً یکی از مدعیان دروغگوی آسترولوژی بیان داشته که با استفاده از چارتهای ستارهشناسی و طالعبینی، زمان دقیق ظهور امام زمان را مشخص کرده است.
این پژوهشگر معنویتهای نوظهور با تأکید بر اینکه این ادعاها هم به لحاظ محتوا و هم از حیث ابزاری مورد نقد و اشکال اساسی است، ابراز داشت: علاوه بر اینکه از منظر علمی و عقلی جایگاه محکمی ندارند، از نگاه دینی و اجتماعی نیز پیامدهای زیانباری به همراه دارند. آسترولوژی باوری است که ادعا میکند موقعیت اجرام آسمانی مانند ستارگان و سیارات بر رویدادهای زمینی و سرنوشت انسانها تأثیر مستقیم دارد.
تفاوت آسترولوژی و علم نجوم؛ مرز علم و شبهعلم
وی ادامه داد: اگرچه این باور قدمتی چند هزارساله دارد و در فرهنگهای مختلف طرفدارانی پیدا کرده است، اما از دیدگاههای علمی، فلسفی و منطقی با نقدهای جدی روبهرو بوده است. آسترولوژی و ادعاهایش بر پایه مشاهدات قدیمی و فرضیاتی بنا شده که هیچگاه اثبات نشدهاند. این دقیقاً همان چیزی است که آن را از علم جدا میکند و آن را در برابر آسترونومی قرار میدهد.
نعمتی اظهار داشت: «آسترونومی» یا نجوم یکی از علوم فیزیکی است و برای مطالعه فضا از تلسکوپها و کاوشگرهای فضایی استفاده میکند. طرفداران پیشگویی و ستارهبینی، هیچ دلیل معتبر و مستنداتی برای اثبات حرفهای خود ارائه نمیدهند و ادعاهایشان بیشتر به شبهعلم و باورهای غیرمنطقی شبیه است. حتی اگر پایههای سست مبانی و ادلههایشان را کنار بگذاریم، در خود پیشبینیها نیز با تناقضهای بزرگی مواجهیم.
وقتی معنویتهای نوپدید مسأله فرج را به بازی میگیرند
وی گفت: تقاطع خطرناکی میان آموزههای اصیل دینی و مهدوی با جریانهای نوظهور معنوی در حال شکلگیری است؛ یکی از حساسترین مواردی که مدعیان نوظهور در امر انتظار فرج ورود کردهاند، تعیین زمان ظهور حضرت حجت (عج) است.
این پژوهشگر معنویتهای نوظهور تصریح کرد: این جریانهای انحرافی با وعده آگاهی از اسرار هستی، غیبگویی و پیشبینی آینده مبتنی بر شبه علمی به نام آسترولوژی یا طالع بینی، دنبالکنندگانشان را مجذوب خود میکنند. روایات معصومان (ع) در باب مهدویت، به وضوح این موضوع را تبیین میکنند که نه تنها ما حق نداریم بر اساس نوسانات اجتماعی یا پدیدههای طبیعی، به پیشگویی و تعیین وقت ظهور بپردازیم، بلکه وظیفه داریم ادعای کسانی که مدعی دانستن زمان ظهور هستند را صراحتاً تکذیب کرده و مانع انتشار چنین اظهاراتی شویم.
انتظار؛ رویکردی فعال و آگاهانه نه مبتنی بر پیشگویی
وی افزود: شاید بتوان گفت فلسفه این حکم، ریشه در حفظ اصل سرمایه اعتقادی شیعه در باب انتظار دارد: اگر هرازگاهی، زمانی برای ظهور تعیین شود و آن وعده محقق نشود، پیامد مستقیم آن، دلسردی جامعه منتظر و در نهایت، از دست رفتن باور به اصل اندیشه منجیگرایی خواهد بود و یا با اعتقاد به یک تاریخ جعلی آن انتظار سازندهای که در عصر غیبت باید دنبال کنیم را رها کنیم.
نعمتی خاطرنشان کرد: اینجاست که خطر پیشگوها، مدعیان و مروجان خرافاتی مانند آسترولوژیستها (ستارهشناسان پیشگو) بیش از پیش نمایان میشود. این جریانها، با استفاده از ابزارهای غیرعلمی و بیاعتبار یا با تأویلهای غلط از متون، در تلاشاند تا انتظار سازنده فرج را به یک محاسبات عددی شبه علمی تقلیل دهند.
آموزههای معصومان درباره منع تعیین وقت ظهور
وی ادامه داد: آسترولوژرها با تعیین زمانهای موهوم و دروغین، در واقع «انتظار فرج» را که ارزشمندترین ذخیره اعتقادی شیعه در عصر غیبت است را بازیچه و سرگرمی خود تبدیل کردهاند. تکلیف ما در باب انتظار روشن است: انتظار باید فعال، آگاهانه و بر مبنای نظام اندیشه اسلامی باشد، نه بر پایه پیشگوییهای فاقد سندیت.
این پژوهشگر معنویتهای نوظهور با بیان اینکه وظایف مؤمنان در عصر غیبت هم توسط اهل بیت (ع) بیان شده است، ابراز داشت: بر اساس آموزههای ادیان الهی و عقیده تمام مذاهب اسلامی، ظهور منجی و مصلح در آخر الزمان، یکی از وعدههای قطعی و حتمی خداوند است. زمان دقیق ظهور حضرت ولیعصر (عج) یکی از اسرار الهی است که به طور کامل در علم و حکمت خداوند نهفته است و هیچکس به آن مطلع نیست.
وی گفت: در روایات نقل شده از معصومان (ع) نیز بارها تأکید شده که هرگونه پیشبینی یا تعیین زمان برای ظهور آن حضرت، کاملاً بیاعتبار و مردود است؛ بنابراین سخنانی که از سوی افراد درباره زمان مشخص ظهور ارائه میشود، نه تنها پایه و اساسی ندارد، بلکه در روایات معصومین (ع) به صراحت چنین افرادی تکذیب شدهاند.
نعمتی بیان داشت: همانطور که میدانید پس از رحلت علی بن محمد سمری، چهارمین نایب خاص امام زمان (عج) دورهای کاملاً جدید از غیبت به نام غیبت کبری آغاز شد که این دوران تا کنون ادامه داشته است. بر اساس احادیث معتبر و موثق، رخداد ظهور شریف ولیعصر (عج) تنها با اذن و فرمان خداوند متعال خواهد انجامید.
تعیین کنندگان وقت ظهور در آیینه روایات
وی با اشاره به اینکه رهبران معصوم (ع) همواره بر این نکته مهم تأکید کردهاند که تعیین هرگونه زمان دقیق برای وقوع این رویداد، انحراف است و از نظر شرعی غیرقابل پذیرش است، افزود: درباره نادرستىِ خبر دادن از زمان ظهور، در احادیث به چند نکته مهم اشاره شده است؛ از جمله در برخی احادیث، بیان شده است که ائمه (ع) هیچ گاه زمانی خاص را براى ظهور تعیین نمىکنند. امام صادق (ع) فرمودند که «ما اهل بیت، وقت تعیین نمىکنیم.»
این پژوهشگر معنویتهای نوظهور با بیان اینکه در روایات دیگری، هر گونه تعیین وقت برای ظهور، هر چند بدون انتساب به معصومان (ع)، غیر واقعى و نادرست شمرده شده است، اظهار داشت: امام حسن عسکرى (ع) در این رابطه فرمودند: «به هوش باشید که او (مهدی) غیبتى دارد که نادانان در آن، حیران میمانند و باطلاندیشان در آن هلاک میشوند و وقتگذاران در آن دروغ میبافند.
علم زمان ظهور؛ از اسرار الهی
وی ادامه داد: احادیث دیگری دال بر این است که اطلاع از وقت ظهور مختص خداوند متعال است. علی بن موسی الرضا (ع) فرمودند که «اما اینکه «چه هنگام؟»، خبر دادن از وقت قیام است که ما نمىگوییم؛ زیرا پدرم از پدرش از پدرانش برایم حدیث گفت که به پیامبر (ص) گفته شد: اى پیامبر خدا! قائم از فرزندانت، کِى خروج مىکند؟ پیامبر (ص) فرمود: «مَثَل او، مانند قیامت است که کسى جز او از آن پرده بر نمیدارد. آن در آسمانها و زمین بر ساکنانش سنگین است و جز ناگهان بر شما در نمىآید.
نعمتی تصریح کرد: برخى امور، جزو علم ذاتى الهى هستند و اصلاً زمان انجام یافتنشان تقدیر نشده است تا خبر دادن از آن براى کسى ممکن باشد، همچنین احادیث دیگری وارد شده است مبنی بر اینکه احتمال «بَدا در زمان ظهور» ممکن است رخ دهد، هیچ کس نمیتواند با اطمینان درباره وقت معین ظهور، سخن بگوید.
