گفتار نخست
برخی از روایات ناظر بر ظهور حضرت ولی عصر (عج) خبر داده‌اند که پس از آنکه فساد بر زمین چیره شد، ظهور رخ خواهد داد. از اینرو پاره‌ای از شیعیان گمان برده‌اند گسترش فساد، شرط ظهور است.
برخی از مسلک‌ها به این نظریه باوری جدی دارند و فلسفه‌ای نیز برایش وضع کرده‌اند. برای مثال حاج محمدکریمخان کرمانی در کتاب ارشاد العوام می‌نویسد، مشیت الهی آن است که فساد افزایش یابد تا ظهور محقق گردد بنابراین دخالت در سیاست و مبارزه با حاکمان جور خلاف مشیت مذکور است. وی می‌افزاید حتی حضرت امیر علی (ع) نیز به همین سبب حکومت را پس از چند سال وانهاد و در آن چهار پنج سال حکمرانی، خواستند الگویی از امامت ارایه دهند.
بنابراین اگر درباره رهبر انجمن حجتیه چنین ظنی رود گزافه نیست چون او با آرا و اندیشه‌های حاج محمدخان کرمانی مشترکات چندی دارد. افزون بر آن چنانکه در شجره‌نامه خودنوشت خویش آورده خاندان مادری‌اش در دستگاه شیخیه کرمان بوده‌اند و مادرش قنداقش را به دست رئیس این فرقه داده تا در گوشش اذان و اقامه بخواند.
نکته کلیدی آن است که تصلب بر روایات و احادیث مربوط به این موضوع می‌تواند منشاء برداشت‌های کج و نادرست شود. اگرچه آقای حلبی در کتاب نقد ایقان برداشت کژ و کوژ بهاء الله از روایات را مردود می‌شمارد و مانند اصولی‌ها به تحلیل روایات می‌پردازد و می‌گوید به فرموده معصوم (ع) «حدیثنا صعب مستصعب» و استنباط از روایات کار هر کس نیست و روایت بدون درایت رهزن است. با این حال رهبر انجمن طی دهه ۵۰ رویکردی خلاف مفاد نقد ایقان را ترویج می‌کند.
از قضا دست کم دو رویکرد انجمن از روایت بدون درایت بیرون کشیده شده‌اند. یکی جدایی دین از سیاست و دیگری نظریه وقوع ظهور پس از فراگیری فساد. این دو رویکرد در تعیین سرشت رفتارها و سرنوشت عقیدتی انجمن نقش کلیدی داشته‌اند. آنچه انجمن بر سر خویش آورد نشان می‌دهد که باید در فهم روایات، مقتضیات زمان و مکان و شان صدور روایات و دلالت‌های آن‌ها را در نظر داشت وگرنه به نتایجی ناهمخوان با کتاب و عقل می‌انجامد.
گفتار دوم
انجمن حجتیه می‌گوید به گسترش فساد اعتقاد نداشته است (سید حسن افتخارزاده، گفتارهایی پیرامون امام زمان ع، حسین تاجری، انتظار،بذر انقلاب) بنابراین انجمنی‌ها معتقدند آنچه امام (ره) بیان کرده تهمت است. راستی‌آزمایی این ادعا به طرح مباحثی زمینه‌ای نیاز دارد.
۱- زمان طرح شبهه
نخستین بار چندی پس از سخنان امام (ره) (۱۳۶۲) درباره تفکری که راجع به گسترش فساد و ظهور وجود دارد، انجمن خود را مخاطب سخن امام (ره) شمرد. رهبر انجمن چونان ستمدیدگان مظلوم خطاب به اطرافیانش می‌گفت روز قیامت جلوی او [امام (ره)] را خواهم گرفت که چرا تهمت زده‌ای. بعد خطاب به برخی از اطرافیان می‌پرسید فلانی آیا تو فساد می‌کردی؟ آیا کسی را به فساد دعوت می‌کردی تا زمینه ظهور فراهم آید؟ و مخاطب نیز می‌گفت نه چنین نیست.
۲- هدف شبهه
هدف این بود که امام (ره) را متهم کنند به افتراء بستن تا اثبات کنند ایشان از عدالت ساقط است. بدین سان زمینه را برای مظلوم‌نمایی انجمن فراهم کنند.
۳- تله برد – باخت
با طرح این شبهه پنداشتند طرفداران امام (ره) بازنده و انجمنی‌ها برنده‌اند. چون پرداختن به این شبهه، اولا حواس را از سیئات و گناهان بزرگ و متعدد انجمن حجتیه پرت می‌کند و انحرافات مبنایی انجمن را به حاشیه می‌راند. در ثانی اگر در پاسخ بگوییم مقصود سخن امام (ره) انجمن نبوده است انجمن را مبرا از این اتهام و طبعا اهل صلاح و مظلوم شمرده‌ایم و چنانچه سکوت کنیم، خلاف گویی امام (ره) را پذیرفته‌ایم و سرانجام اگر بگوییم مراد امام (ره) انجمن بوده است فریاد وا اسلاما سر می‌دهند که انجمنی‌ها متدین و متقی‌اند چرا تهمت می‌زنید و آنگاه با نفرین و ناله ما را به عقبی و آخرت حوالت می‌دهند.
۴- تعویض جایگاه
کارکرد اصلی این شبهه آن است که متهم را جای شاکی می‌نشانند.
۵- مغالطه
این شبهه، مغالطی است و چند نکته انحرافی را القا می‌کند. یکی اینکه انگار گفته شده افراد انجمنی فاسد و مفسد بوده و مرتکب گناهان فردی می‌شده‌اند. این نه مفهوم سخن امام (ره) است و نه چنین برداشتی از سخن ایشان معقول می‌نماید. چون می‌دانیم که اکثر انجمنی‌ها آدمیانی متدین بودند.
اما واقع امر چیست؟ واقع امر این است که باید از سویه‌های تفکر یک ساختار به نام انجمن سخن گفت نه اخلاق و منش فردی انجمنی‌ها. چون یکی از گناهان بزرگ که متوجه انجمن حجتیه است کمک به استحکام و گسترش ظلم و جور حاکم وقت می‌باشد که بالاترین مصداق فساد است لذا لازم نیست گسترش ظلم و جور و یا فساد مستلزم فاسد بودن انجمنی‌ها باشد.
دوم اینکه می‌گویند سند بیاورید که انجمن جایی گفته باشد باید فساد گسترش یابد. این طلب کاری از آن جهت شگفتی زاست که گویا گسترانیدن فساد با اعلام زبانی و یا مکتوب آن ملازمه دارد. درحالیکه می‌دانیم در طول تاریخ آنان که دانسته و یا ندانسته ظلم و جور مرتکب شده و می شوند بی‌استثنا خود را مصلح می‌نامند. چنانکه فرمود: «و اذا قیل لهم لا تفسدوا فی الارض قالوا انّا نحن مصلحون.»
سوم اینکه انجمن با طراحی این مغالطه می‌خواهد حواس را از تایید، همکاری و همراهی با دستگاه جور پهلوی که بزرگ‌ترین مصداق مشارکت در گسترش فساد است؛ پرت کند.
بنابراین می‌بایست توجه کنیم که در خصوص نظریه گسترش فساد باید مفهوم غیر فردی و ابعاد سیاسی آن مد نظر قرار گیرد. از اینرو در ادامه به این وجه خواهیم پرداخت.
- حجت الاسلام امیرحسین کامل نواب
